بررسی تطبیقی مبانی معناشناختی ماتریدیه و دیوبندیه در باب توحید و شرک

در عالَم اهل تسنن، دیوبندیه، مکتبی است که طی حدود دو قرن گذشته، از درون مذهب کلامی ماتریدیه برخاسته است. ادعای پیروی از کلام ماتریدیه، مهم‌‌ترین شاخصۀ کلامی دیوبندیه است، اما این مدعا در تطبیق مباحث کلامی، دچار تزلزل‌‌هایی شده است. تطبیق آراء این دو مکتب در تحلیل مباحث توحید و شِرک، نشان می‌‌دهد که دیوبندیه در برخی موارد، دیدگاه متفاوتی را اختیار کرده که بخشی از این مغایرت‌‌ها، به مبنای معناشناختی دیوبندیان در اطلاق «شرک» به هر امر دارای شائبه باز می‌گردد. طی یک بررسی توصیفی- تحلیلی در پاسخ به سؤال از میزان تحوّل دیوبندیه در موضوع تحقیق، این نتیجه حاصل شد که دیوبندیان به توسعۀ مفهومی در تعریف شرک و اقسام آن قائل‌اند و بر بدعت‌زدایی بر پایۀ اموری که شائبۀ شِرک دارند و تسرّی مصادیق شرک به اعمالی که پیش از آن شرک شمرده نمی‌‌شد، تمرکز کرده‌‌اند.